Đũa và HP

Đũa là dụng cụ ăn uống cổ truyền ở Đông Á (Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên, và Việt Nam), thường làm bằng gỗ, tre, kim loại, xương, ngà voi, và ngày nay, cả bằng chất dẻo. Đũa là người bạn thân thiết trong bữa ăn Việt Nam, có mặt hầu như mọi nơi mọi lúc.

Helicobacter Pylori, một anh hàng xóm đã từng quen biết với dạ dày của hơn 70% dân số Việt Nam, cũng là kẻ gây ra đủ thứ bệnh về tiêu hóa như viêm, loét và thậm chí là ung thư dạ dày. Helicobacter như một kẻ thù truyền kiếp mà các bác sĩ tiêu hóa luôn hầm hừ săn lùng, tiêu diệt … đồng thời lại như một người bạn tốt vì luôn tạo công ăn việc làm cho các bác sĩ này.

Thế đôi đũa thì liên quan gì đến HP ?

Thật ra, đây không chỉ là vấn đề nhiễm HP mà còn dính líu đến rất nhiều bệnh lây qua đường miệng -miệng. Khi người dân nghe nói đến lây miệng – miệng, họ thường nghĩ đến việc lây qua tiếp xúc trực tiếp với quá trình “trao đổi chất”. Tuy nhiên, với thói quen ăn uống chung mâm, chung tô, chung muỗng của người Việt Nam hiện nay, việc lây miệng-miệng phần lớn diễn ra qua trung gian của các công cụ mà phổ biến nhất có lẽ là đôi đũa.

Đũa có thật sự "có tội" như vậy không? Nhớ lại, một trong những yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe mà ta có thể thay đổi được chính là lối sống. Tuy nhiên, khi nói về lối sống ta lại thường nghĩ về việc thay đổi các thói quen xấu như bia, rượu, thuốc lá, càfe ..v.v.. mà ít khi liên tưởng đến một phạm trù khác: thay đổi các hành vi. Thật vậy, trong đời sống có khá nhiều hành vi chúng ta lập đi lập lại mỗi ngày mà nhiều khi không ý thức được những rủi ro mà nó đem lại: cách chúng ta lái xe, cách chúng ta rửa tay, cách chúng ta ngồi làm việc, cách chúng ta ăn uống, cách chúng ta đọc sách hay xem tivi, cách chúng ta sử dụng máy tính …. Từng chút một, chẳng có gì xảy ra nhưng qua thời gian, đó có thể là nguyên nhân của những bệnh khó trị về mắt, về cột sống, về tiêu hóa v.v… Vậy để tránh lây lan, đó có phải là một lý do chính đáng để đề nghị ...không nên dùng đũa ? Câu trả lời là không !

Trở lại chuyện con vi trùng HP, việc lây nhiễm HP qua nước bọt vấy từ việc tiếp xúc đũa và thức ăn là một thực tế không chối cãi được và trên lâm sàng, khá nhiều trường hợp, tình trạng nhiễm HP và bệnh lý dạ dày xảy ra cho cả gia đình. Cũng có trường hợp trị HP thành công nhưng rồi bệnh nhân cứ tái nhiễm liên tục mà cuối cùng mới xác định là các người thân trong gia đình cũng bị nhiễm.

Các hướng dẫn điều trị HP ở Âu Mỹ ít khi quan tâm đến chuyện này vì sự khác biệt về văn hóa và họ không gặp phải “vấn đề truyền thống” như ta. Tại các nước phát triển, chuyện chén ai nấy ăn, ly ai nấy uống đã được rèn luyện từ lúc còn nhỏ trong khi ăn uống chung mâm ở ta cũng là thói quen lâu đời, không dễ gì thay đổi, chưa nói đến đó cũng là một nét văn hóa đặc trưng. Thật ra, đôi đũa không có tội tình gì và nó vẫn xứng đáng hiện diện trên bàn ăn như những bộ nĩa, muổng của phương tây. Vấn đề nằm ở chỗ chúng ta cần hạn chế sự tiếp xúc giữa người này với người khác bằng cách phân định rõ ràng ranh giới giữa thức ăn chung và thức ăn riêng, dụng cụ ăn chung và dụng cụ ăn riêng. Ngoài ra, việc giáo dục các cháu bé để có ý thức vệ sinh về vấn đề này cũng là một việc cần làm ngay.

Học trò của Yersin