Sự thật về viêm mũi xoang

Có nhiều hiểu lầm về viêm mũi xoang, như cho rằng nhức đầu nhất định là do viêm xoang, hay viêm xoang là “sống chung với lũ”. Sự thực có đúng như thế?

Bác sĩ tai mũi họng thường xuyên gặp những bệnh nhân đến khám và “khai bệnh” thế này:” Bác sĩ ơi, tui bị viêm xoang”. Bác sĩ ngạc nhiên:” Sao bác biết mình bị viêm xoang?”.” Tui nhức đầu hoài à!” …

Nhức đầu = viêm mũi xoang?

Thì ra vậy! Rất nhiều bệnh nhân (và cả một số bác sĩ, thậm chí một vài bác sĩ tai mũi họng) cho rằng, nhức đầu là do viêm xoang. Trong khi trên thực tế, khá ít bệnh nhân viêm mũi xoang bị nhức đầu, nếu có cũng thường nhẹ.

Nhức đầu thường do nhiều nguyên nhân khác hơn, như đơn giản chỉ là mất ngủ, làm việc căng thẳng, bệnh lý liên quan tới huyết áp thấp hay cao … Trong khi đó, bệnh nhân lại không để ý đến những triệu chứng như nghẹt mũi, chảy nước mũi mà cho rằng, đó chỉ là cảm cúm thông thường hay bị viêm mũi dị ứng. Nhưng đó mới đúng là những triệu chứng của bệnh viêm xoang, hay nói theo cách chuyên môn là bệnh viêm mũi xoang.

Sở dĩ gọi như thế vì xoang là nhiều hốc rỗng nằm trong khối xương mặt. Có 4 đôi xoang: Xoang hàm, xoang sàng, xoang bướm, xoang trán. Các xoang này thông với mũi, nên thông thường bệnh nhân bị viêm mũi trước skhi bị viêm xoang. Do đó, tên chính xác của bệnh là viêm mũi xoang.

Viêm mũi xoang gồm có viêm mũi xoang cấp tính và mạn tính.

Triệu chứng viêm mũi xoang cấp tính khá rầm rộ: chảy dịch mũi, nghẹt mũi, sốt và kèm nhức đầu. Đối với loại này tỷ lệ nhức đầu nhiều hơn do phản ứng viêm và do sốt (khoảng 20-30%). Triệu chứng của viêm mũi xoang mạn tính thường nhẹ nhàng hơn, triệu chứng nhức đầu ít hơn nhiều, chỉ một số trường hợp viêm xoang do nấm, hoặc viêm xoang bướm, tắc nghẽn, ... (chiếm khoảng 2 -5 %). Vì vậy nhức đầu không phải triệu chứng chính mà phổ biến nhất là chảy dịch từ mũi (chảy ra phía trước hoặc xuống họng), sau đó có thể kèm theo các triệu chứng khác về mũi như: nghẹt mũi, mất ngửi ...

Vậy tại sao chảy dịch từ mũi lại là triệu chứng quan trọng nhất?

Bởi vì mũi xoang được lót bởi lớp niêm mạc hô hấp, lớp này bình thường có tiết dịch để giữ ẩm và làm sạch nên hầu như chúng ta không cảm nhận thấy. Khi bị viêm, niêm mạc tiết dịch nhiều hơn, thành phần dịch cũng thay đổi nên ta cảm thấy khó chịu khi dịch chảy ra trước hay xuống họng.

Vì vậy, khi niêm mạc mũi xoang bị viêm, hầu như nhất thiết phải có chảy dịch mũi (98%), ngoại trừ trường hợp hạn hữu bệnh nhân bị viêm xoang tắc nghẽn. Nói cách khác, viêm xoang thường đi kèm với viêm mũi, trừ một số trường hợp đặc biệt có viêm xoang mà không có khởi phát triệu chứng ở mũi (viêm xoang hàm do chấn thương dẫn lưu, do răng ...).

Tóm lại, khi bị viêm mũi xoang, các triệu chứng thường gặp là chảy dịch mũi, mất ngửi, nghẹt mũi, hắc hơi, ... Tuy vậy các triệu chứng này cũng có thể do nhiều nguyên  nhân khác như viêm mũi dị ứng, viêm mũi vận mạch, vẹo vách ngăn ... Vì thế, bệnh nhân không nên tự “chẩn bệnh” cho mình mà nên tìm đến bác sĩ. Khi chẩn bệnh, bác sĩ cũng cần kết hợp nhiều yếu tố , kết hợp với các kỹ thuật hiện đại như nội soi, chẩn đoán hình ảnh ... chứ không quá dựa vào một yếu tố nào để đưa ra được một chẩn đoán chính xác. Với các triệu chứng, người bệnh cho biết, cộng với chuyên môn, kinh nghiệm của bác sĩ cùng những hình ảnh thu được, bác sĩ sẽ kết luận bệnh nhân có bị viêm mũi xoang hay không, viêm cấp tính hay mạn tính? Mức độ? Có thể điều trị nội khoa hay phải phẫu thuật ...

Chữa cũng không khỏi

Nói đến viêm xoang, nhiều người thở dài rằng cần “sống chung với lũ”, bởi nghĩ việc điều trị không khỏi, chỉ đỡ, không dứt điểm được. Nguyên nhân chính là do môi trường ô nhiễm và ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới.

Thật ra viêm mũi xoang hoàn toàn có thể chữa dứt được với điều kiện phải đảm bảo sự hợp tác nghiêm ngặt giữa thầy thuốc và bệnh nhân, trong đó bệnh nhân đóng vai trò quan trọng nhất. Việc bệnh nhân biết tự bảo vệ, biết cách giữ gìn vệ sinh mũi quyết định cốt yếu đến kết quả điều trị viêm mũi xoang.

Bệnh viêm mũi xoansg ở giai đoạn nhẹ có thể điều trị thuốc. Bệnh phát hiện ở giai đoạn nặng có thế cần phải phẫu thuật. Việc điều trị phẫu thuật trải qua 3 giai đoạn; điều trị bằng thuốc để bệnh ổn định, mũi sạch, xoang hết viêm trước, sau đó đến phẫu thuật.

Việc điều trị sau phẫu thuật rất quan trọng, tiếp tục điều trị bằng thuốc kết hợp tuyệt đối giữ gìn vệ sinh bằng cách đeo khẩu trang khi trời lạnh, khi đi ra ngoài, hằng ngày phải rửa mũi, xông mũi theo đúng hướng dẫn của bác sĩ. Ngay cả khi điều trị đơn thuần bằng thuốc thì cũng phải áp dụng chế độ giữ gìn vệ sinh mũi như trên. Tuy nhiên, người bệnh khó đảm bảo chăm sóc liên tục được nên việc điều trị dứt điểm bệnh viêm xoang thường khó khăn.
Ngoài ra, người bệnh cũng thường để bệnh nặng quá hoặc đã thành polyp, phẫu thuật chỉ có khả năng làm giảm 70-80% chứ không trị khỏi hẳn được và vấn đề cốt lõi trong điều trị không phải là điều trị khỏi bệnh mà là để ngăn ngừa những biến chứng như viêm màng não, viêm tĩnh mạch xoang hang, có thể ảnh hưởng đến tính mạng hoặc viêm thần kinh thị giác gay mù mắt, mờ ...

Cũng có những trường hợp bệnh nhân rất hoang mang vì đi khám bác sĩ này nói viêm, bác sĩ khác lại nói không, họ không biết ai đúng ai sai. Vì thế, sự hiểu biết của bệnh nhân là rất quan trọng. Bạn có thể tìm hiểu về bệnh viêm mũi xoang qua các tài liệu sách vở, băng đĩa, trên đài, truyền hình, internet, ... kết hợp với tư vấn trực tiếp của người thầy thuốc. Bạn nên tìm hiểu kỹ về bác sĩ và cơ sở điều trị để được tư vấn tốt và đảm bảo an toàn trong quá trình điều trị.

Ba yếu tố chẩn đoán đúng bệnh viêm xoang

Để chẩn đoán đúng bệnh viêm xoang cần phải kết hợp các yếu tố:

•    Trình độ chuyên môn, kinh nghiệm của bác sĩ
•    Áp dụng kỹ thuật hiện đại như nội soi mũi xoang
•    Kết hợp với phương tiện chẩn đoán hình ảnh như chụp CT-Scan.

Người thầy thuốc cần kết hợp 3 yếu tố trên chứ không quá dựa vào một yếu tố nào để đưa ra được một chẩn đoán chính xác; có bị viêm mũi xoang, viêm cấp tính hay mãn tính, mức độ, có thể điều trị nội khoa hay phải phẫu thuật.

Ths.BS Vũ Công Trực

Phòng khám Đa khoa Quốc tế Yersin