Bệnh thiếu máu não do hẹp động mạch cảnh

Bệnh thiếu máu não do hẹp động mạch cảnh (ĐMC) là bệnh lý rất phổ biến mà ít bệnh nhân để ý để khám và điều trị, hay các bác sĩ hay bỏ quên khi khám lâm sàng cho bệnh nhân, chỉ  đến khi có tai biến mạch máu não xảy ra  thì có tới 25%-30%  là do hẹp ĐMC.

Hẹp ĐMC là do mỡ bám lên thành mạch và phát triển lên gây hẹp tại chỗ hay mảnh xơ vữa bong tróc ra trôi lên não gây lấp mạch não đưa đến tai biến mạch máu não.

Thiếu máu não là do tình trạng thiếu máu cung cấp cho các tế bào não thường do nguyên nhân hẹp gây ra. Các triệu chứng gợi ý đến tình trạng thiếu máu não rất hay gặp trong cuộc sống bình thường bị bỏ qua như đau đầu thông thường, đau đầu do viêm xoang, chóng mặt do rối loạn tiền đình, chóng mặt do tiền mãn kinh  ..v..v. Do đó, không điều trị triệt để, bệnh kéo dài và khó khăn cho điều trị sau này. Các triệu chứng sau đây gợi ý thiếu máu não:

- Đau đầu: Người bị thiếu máu não thường hay bị triệu chứng này. Những cơn nhức đầu khủng khiếp luôn ghé thăm bạn. Lúc đầu, bạn chỉ bị đau nhói một vùng nào đó cố định, sau đó dần dần cơn đau sẽ lan ra khắp đầu. Bạn sẽ có cảm giác đầu mình nặng trình trịch nhất là khi phải di chuyển, suy nghĩ nhiều hay khi mới ngủ dậy.

- Hoa mắt, chóng mặt, ù tai: Bạn rất dễ bị ù tai dù đang ở trong không gian yên tĩnh và không có gió. Những cơn choáng, hoa mắt, chóng mặt và mất thăng bằng sẽ ghé thăm bạn vào những lúc bạn không ngờ nhất. Khi cảm thấy mình đứng không vững nữa hãy dựa ngay vào đâu đó, hoặc nếu không có chỗ bám thì bạn hãy ngồi thụp xuống, tránh để bị mất thăng bằng không tự chủ, không kiểm soát được rất dễ bị ngã ra đằng sau. Đối với người bị bệnh đặc biệt là người già, ngã như vậy rất nguy hiểm gây ra các chấn thương về xương khớp hoặc sọ não.

- Mất ngủ: Người bị thiếu máu não rất hay gặp phải các vấn đề về giấc ngủ như ngủ chập chờn, hay gặp ác mộng, ngủ hay thức cũng khó kiểm soát được, hay tỉnh giấc vào giữa đêm hoặc đến sáng mới ngủ được. Do mất ngủ triền miên nên người bệnh luôn cảm thấy chán nản và mệt mỏi, không có hứng thú cũng như tinh thần để làm việc. Tâm trạng hay gắt gỏng, thờ ơ với mọi thứ xung quanh và rất dễ bị kích động.

- Suy giảm trí nhớ: Việc thiếu máu não dẫn đến máu không được đẩy lên đủ để nảo bộ có thể hoạt động. Hiện tượng nhức đầu, hoa mắt, chóng mặt…. xảy ra thường xuyên sẽ khiến bệnh nhân giảm dần trí nhớ, quên nhanh mọi việc. Suy giảm trí nhớ vừa do tình trạng lão hóa ở tế bào não, thoái hóa não, teo não, vừa do tình trạng thiếu máu nuôi não.

- Tê bì, nhức mỏi chân tay: Người mắc bệnh thường có cảm giác tê ở đầu các ngón tay, đôi lúc cảm thấy dưới da râm ran như bị kiến bò. Hay bị đau dọc xương sườn, đôi lúc có cảm giác lạnh sống lưng, chân tay nhức mỏi, đau dọc vai gáy và đau dọc các xương sườn. Việc tê đầu ngón tay và toàn thân nhức mỏi do đau xương gây rất nhiều bất tiện đối với người bệnh.

- Yếu tố nguy cơ cao hẹp ĐMC: tuổi trên 40, nam nhiều hơn nữ, béo phì, hút thuốc lá, tiểu đường và tăng huyết áp.

Phía trên là các dấu hiệu sớm nhận biết bệnh thiếu máu não, những biểu hiện bệnh trên lúc đầu có vẻ nhẹ nhàng nhưng bệnh tiến triển khá nhanh, đặc biệt những cơn choáng ngất đến bất ngờ sẽ rất nguy hiểm đến tính mạng người bệnh. Khi một trong những dấu hiệu bệnh xuất hiện đừng nên chần chừ hãy đến những cơ sở y tế khám để có hướng điều trị kịp thời.

Các phương pháp chẩn đoán hẹp ĐMC:

1.    Siêu âm màu: siêu âm trở thành phương pháp ưu tiên chọn lựa hàng đầu trong khảo sát hẹp ĐMC. Không chỉ phát hiện sớm và đánh giá mức độ nặng của hẹp ĐMC, siêu âm còn cung cấp thêm những tính chất, những biến chứng xảy ra trong mảng xơ vữa giúp thầy thuốc hướng giải quyết chính xác hơn và phòng ngừa các biến chứng. Hơn thế nữa, siêu âm màu có thề làm lại nhiều lần để đo độ dày lớp nội mạc động mạch và để theo dõi- đánh giá kết quả điểu trị.

2.    Các phương pháp khác: chụp cộng hưởng từ mạch máu (MRA) hoặc chụp CT đa lớp cắt (MSCT) để đánh giá toàn thể hệ thống động mạch trong và ngoài sọ. Cuối cùng là chụp mạch số hóa xóa nền DSA để can thiệp điều trị (đây là phương pháp đưa ra chẩn đoán chính xác nhất về tình trạng lòng mạch, được coi là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán bệnh mạch máu).

Các phương pháp điều trị:

-    Nội khoa: bệnh nhân uống thuốc nhằm làm tan và co mảnh xơ vữa làm giảm mức độ hẹp ĐMC, đồng thời làm mãng xơ vữa bám chặt vào thành mạch máu hạn chế tối đa tai biến mạch máu não.

-   Ngoại khoa: luồng ống vào trong lòng mạch đặt stent ngay vị trí hẹp. Đây phương pháp cho kết quả rất tốt nhưng cùng có rủi ro như phù não, xuất huyết não hay nhồi máu não do mảng xơ vữa di chuyển lên do can thiệp (chiếm tỉ lệ 5%).

TÓM TẮT: Bệnh thiếu máu não do hẹp ĐMC bệnh rất phổ biến tuổi trên 40, có dấu hiệu gợi ý là đau dầu, chóng mặt, các bạn nên đến cơ y tế uy tín, đầy đủ trang thiết bị hiện đại và thầy thuốc kinh nghiệm để tư vấn. Siêu âm màu động mạch cảnh là chọn lựa đầu tiên, an toàn và chi phí thấp trong chẩn đoán và theo dõi điều trị mức độ hẹp ĐMC.

Bác Sĩ Nguyễn Thanh Liêm
Phòng khám Đa khoa Quốc tế YERSIN