Béo phì và gan nhiễm mỡ - Mối họa tiềm ẩn cho sức khỏe cộng đồng

Theo phân tích Nghiên cứu Gánh nặng bệnh tật toàn cầu 2013 cho thấy, người lớn có chỉ số BMI >25kg/m2 tăng 29% ở nam và 38% ở nữ từ năm 1980 - 2013. Tỉ lệ thừa cân và béo phì cũng tăng đáng kể ở trẻ em và lứa tuổi thiếu niên (47,1%). Trong đó, tại các nước phát triển là 24% và các nước đang phát triển là 13%. Thừa cân và béo phì được đánh giá là nguyên nhân tử vong của 3 - 4 triệu người trên thế giới vào năm 2010. Phân tích này đã cảnh báo“Vì có nguy cơ đến sức khỏe và sự gia tăng đáng kể về tỉ lệ nên tình trạng béo phì trở thành một thách thức lớn đối với sức khỏe toàn cầu”. Hệ quả của tình trạng béo phì là Gan nhiễm mỡ mà gần đây một số nghiên cứu cho thấy những trường hợp tử vong ở người bị Gan nhiễm mỡ không do rượu có liên quan đến bệnh tim mạch và ung thư.

Gan nhiễm mỡ là tình trạng tích tụ mỡ trong gan với nhiểu mức độ khác nhau chủ yếu là sự ứ đọng Triglyceride, có thể thay đổi diễn tiến từ gan nhiễm mỡ đơn thuần cho đến tế bào gan bị tổn thương và viêm gan. Tiến trình này cuối cùng sẽ dẫn đến xơ gan, suy tế bào gan và ung thư gan.

Một điều đáng lưu ý là Gan nhiễm mỡ không chỉ giới hạn ở người lớn. Theo nghiên cứu của NHANES  ghi nhận 48% trẻ em và lứa tuổi thanh thiếu niên có béo phì sẽ bị gan nhiễm mỡ.

(Hình minh họa: Nguồn internet)

Sự gia tăng tần suất của Gan nhiễm mỡ song hành với tăng tỉ lệ béo phì, đái tháo đường type 2 đề kháng insulin và tăng huyết áp. Béo phì còn là yếu tố nguy cơ của bệnh gan do rượu và viêm gan siêu vi C. Điều đáng quan tâm hơn là sự tăng số lượng bênh nhân có ung thư tế bào gan có liên quan với béo phì đơn thuần không có xơ gan.

Mặc dù bệnh Gan nhiễm mỡ và viêm gan thoái hoá mỡ đang được xem là vấn đề sức khỏe của toàn cầu nhưng vẫn chưa được khuyến cáo tầm soát Gan nhiễm mỡ trong cộng đồng. Tuy nhiên do bệnh lý này có liên quan đến cơ địa kháng insulin, béo phì, hội chứng chuyển hóa nên cần phải tầm soát ở những người có các yếu tố nguy cơ: tăng huyết áp, đái tháo đường type 2, khó thở khi ngủ, có tiền sử gia đình về bệnh chuyển hóa, béo phì, tăng lipid máu, kém vận động…

Các phương tiện chẩn đoán hình ảnh về Gan nhiễm mỡ ngoài siêu âm thì CT và MRI là kỹ thuật cao cấp hơn có thể giúp định lượng mỡ trong gan. Các kỹ thuật này càng ngày được sử dụng phổ biến hơn trong chẩn đoán theo dõi và đáng giá đáp ứng điều trị. Sinh thiết gan là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán xác định, đánh giá giai đoạn của bệnh nhằm có biện pháp điều trị tích cực hơn nhưng lại khó thực hiện vì đây là cách tiếp cận có xâm lấn ít được người bệnh đồng thuận.

Hiện tại chưa có các thuốc điều trị đặc hiệu cho Bệnh Gan nhiễm mỡ và Viêm gan thoái hóa mỡ được công nhận chính thức. Do vậy để cải thiện tình trạng Gan nhiễm mỡ đầu tiên là thay đổi lối sống như tăng vận động và tiết chế ăn uống. Cần tránh các thực phẩm giàu đường fructose và acid béo chuyển hóa (trans-fats), acid béo bảo hòa. Tăng sử dụng các thực phẩm có chứa acid béo chưa bảo hòa, Omega-3, Omega-6. Cần đạt mục tiêu giảm 25% trong khẩu phần ăn và giảm 5% -10% cân nặng, để đạt được mục tiêu đó cần thường xuyên tập luyên thể lực 3-4 lần trong tuần. Tránh lạm dụng rượu bia vì đây cũng là yếu tố thúc đẩy Gan nhiễm mỡ và Viêm gan thoái hóa mỡ và xơ gan nhanh hơn. Các thuốc được khuyến cáo điều trị cho gan nhiễm mỡ là thuốc điều trị kháng insulin (thiazolidinediones và metformin), chống oxy hóa tế bào (Vitamin E), chống xơ hóa và pentoxifylline nhưng cần được sự hướng dẫn bác sĩ chuyên khoa.

(Hình minh họa: Nguồn internet)

Tình trạng Béo phì và Gan nhiễm mỡ đang là mối họa tiềm ẩn cho sức khỏe cộng đồng cần được quan tâm nhiều hơn nữa đề phòng ngừa và phát hiện điều trị kịp thời nhằm và tránh các hậu quả xơ gan và ung thư gan. Cần thiết xây dựng một lối sống lành mạnh, tăng cường vận động, chế độ ăn uống điều độ sẽ giúp chúng ta cải thiện cuộc sống tốt hơn.

Bác sĩ CKII Trần Ánh Tuyết

Giám đốc Y khoa - Trưởng khoa Tiêu hóa - Gan mật

Phòng khám Đa khoa Quốc tế Yersin